To nie tylko radosne święto. To znak życia i powrotu. Purim w krnovskiej synagodze. [Krnov, 5 marca 2015 r.]
Judaica
Ostrawskie kamienie
Był wieczór. Ostrava. Ulica Nadrazni. I było dokładnie, jak być powinno. Potknąłem się? Zaczepiłem? Były dwa. Ostrawskie Stolpersteine… Pamięć ocalona.
ODSUN!!! W teatrze o wysiedleniu Niemców sudeckich
Odsun!!! „Wysiedlenie” (czes. Odsun!!!) to przedstawienie, które po raz pierwszy w czeskiej dramaturgii próbuje scenicznie uporać się z historią wypędzenia Niemców po 1945 roku. Historią „wewnątrzrodzinną”, bo mówi o losach wysiedlonych stąd Niemców, sąsiadów.
Siedem świec za siedem milionów…
Zmęczony życiem, stary Żyd, potomek rodziców pochodzących z Ostrawy i Krnova, przyjechał tutaj aż z Australii, po raz pierwszy po 1945 roku. Stał przed nami wyliczając kolejnych członków rodziny, którzy zostali unicestwieni w niemieckich obozach zagłady. „Wygraliśmy z zapomnieniem i ze śmiercią” – mówił do siedzących w karniowskiej synagodze. Dzisiaj, skromnie, powściągliwie świętowaliśmy w niej, my obecni tam, rocznicę wyzwolenia Auschwitz i dzień pamięci ofiar Holokaustu. Rocznicy odzyskania przez ocalonych prawa do życia i zobowiązania do pamiętania o tych, […]
Bez tytułu czyli „Kaj tyn Opa?”
Felieton powinien mieć jakiś tytuł, więc nie wiem co zrobię, bo go nie mam… To znaczy mam, ale wyglądać będzie na to, że zapożyczyłem go z artykułu Marcina Wiatra, który ukaże się w najbliższym (jak zrozumiałem) numerze kwartalnika DIALOG pod tytułem Totalne osamotnienie. Deportacje Ślązaków do ZSRR. Ten tytuł nie jest mi do niczego potrzebny, nie o tym wprost chce pisać. Czytając go natknąłem się jednak na śródtytuł, który przykuł moją uwagę. Oto on – Kaj tyn Opa? I ten byłby już […]
Powtórka… czyli muzea są po to, by nic nie mówić
No i jest już Nowy Rok… w swojej kolejnej trzeciodniowej odsłonie. Nie wszystko jest takie jednak nowe, a może po prostu widać, że symboliczna data 1 stycznia nie oznacza przekroczenia rubikonu zmian. To potwierdzenie tego, że nie sprawdza się założenie, że to co było nie ma znaczenia na to, co dzieje się współcześnie… Przynajmniej w polskim muzealnictwie. Rozmowa z Heleną Datner, zaangażowaną w tworzenie wystawy stałej w Muzeum Żydów Polskich w Warszawie, powinna być trzeźwiąca dla tych […]
Cieszyny dwa
Cieszyny dwa… Renata Putzlacher-Buchtova i Jaromir Nohavica, gdy mówią o Cieszynie (jednym i drugim) brzmią nostalgicznie i w jakimś sensie zdradzają rozczarowanie miastami, jakimi są dzisiaj. Cieszyn był miastem magicznym, ale dzisiaj, jest „ (…) trudniej (…)”, przyznaje Renata Putzlacher, pytana o swój stosunek do miasta (Rozmowy o Śląsku Cieszyńskim, red. A. Drobik, Ustroń 2014). O tej części Śląska, Nohavica powiedział, że „(…) Bóg jest wysoko, a Warszawa i Praga daleko (…)”.
Betejem. 2014 lat później
Nie wiem, jakie było Betlejem 2014 lat temu… To znaczy domyślam się, rekonstruuję fakty, ale w oczach mam to współczesne miasto. Wyobraźnię zbyt mocno obciążają obrazy, które z tamtym zdarzeniem, nie mają zbyt wiele wspólnego. W obrazie współczesnego Betlejem, nie ma nic z tradycji franciszkańskiej, którą znamy i uznaliśmy za swoją. Wjazd na obszar palestyńskiego Betlejem, to przejście do innego świata. Za murem, do palestyńskiego getta.
Pustka i anioł grający na dachu.
Tarnów. Grudniowy dzień. Taki zapis z dawnej dzielnicy (żydowskiej).
Ślady
W 1939 roku w Nowym Sączu mieszkało 10 ooo Żydów. Miasto było jednym z ważniejszych ośrodków chasydyzmu w tej części Europy Wschodniej. Dach w modlitewni przy ulicy Jagiellońskiej 50, w święto Sukkot unosił się ku górze niesiony siłą modlitwy i kołowrotem, na wypadek gdyby te pierwsze zawiodły…