Legnica – Odessa

Legnica jest miastem odzyskującym pamięć o sobie i nową tożsamość. Pokiereszowana i zbudowana z porozrzucanych po mieście fragmentów tego co było i tego, co jest. Tkwi między dawnym budynkiem Wehrmachtu wzniesionym przy  niegdysiejszej Bitschen Strasse (obecnie W. Grabskiego), w którym znajduje się miejscowy oddział ZUS, a legnickim dworcem kolejowym, którego przebudowa w latach 1922-1929 odbyła się pod kierunkiem  architekta  L. Mattheusa. Projekt budynku i hali dworcowej wprowadził  w przestrzeń miasta estetyczny kompromis […]

Gwiazda Görbersdorfu

Dawne sanatorium dra Hermanna Brehmera w Sokołowsku, w miejscu znanemu światu zdecydowanie bardziej jako Görbersdorf, przeżywa wzmożone zainteresowanie. I ja mu uległem, i wybrałem się na weekend do Sokołowska – Görbersdorfu. Oto co zobaczyłem. Artykuł '8′ Kup dostęp do tego jednego artykułu za 8 zł na 7 dni. Przelew realizuje operator 'Przelewy24′. Po zakupie Twój e-mail będzie loginem do treści. Odblokuj na 7 dniAkceptujDokonując zamówienia potwierdzasz zapoznanie się z regulaminem. * Zgoda wymagana.

Filiżanka Harvey’a Adamsa. Przedmioty (17).

Wiek dziewiętnasty, w szczególności zaś jego druga połowa, to czas powszechnej mody na noszenie wąsów. Obyczaj ten był nader powszechny i popularny w państwach niemieckich, a potem w na terenie cesarstwa, gdzie panowie chętnie wzorowali się na wąsach cesarza Wilhelma II, o czym jakiś czas temu pisałem prezentując portret męski z ówczesnego Göerlitz. Spoglądając na fotografie panów z przełomu wieków w ówczesnych Gleiwitz oczywiste być musi, że i wśród nich nie brakowało […]

Już jest. Zza maski wyłania się świat Rudolfa Riedla.

Nadeszły. Jak każdego roku. Dokładnie od dziesięciu lat.  W tym celebrowaniu otwierania skrzynki pocztowej, w napięciu rozcinania koperty i oglądania odbitki graficznej , świąteczne słowa i obraz stworzony przez Rudolfa Riedla są czymś, co na trwale wrosło w moje przeżywanie Świąt Bożego Narodzenia. Bożonarodzeniowy linoryt Rudolfa Riedla… Dzisiaj już legendy i postaci wybitnej wśród artystów reprezentujących nurt  śląskiej sztuki nieprofesjonalnej. Jak co roku obejrzę go z Wami. To też taka tradycja. […]

Dziennik pisany w izolacji. Wstyd i słaba pamięć.

COVID znacząco poluzował. Jest wciąż tak, że raz lepiej, raz gorzej, ale to co zobaczyłem za oknem w ogrodzie, co poczułem (powracające zapachy(!) i co okazuje się  być feerią kolorów i dźwięków, nastawia do świata więcej niż pozytywnie. Świat widziany z perspektywy ozdrowieńca jest bosko piękny i niepowtarzalny. Ot takie zachwyty neofity, ale szczere i polecam uwadze ten sposób obserwacji rzeczywistości. Warto. Odświeża i relaksuje. Czynię to tym chętniej, że pierwsza lektura prasy po tej przymusowej […]

Dziennik pisany w izolacji. Wystarczy być

COVID bywa przereklamowany – takie odnieść można wrażenie. Szczególnie po szczepionce.  Przechodzi się go bowiem łagodniej, traci się może czasami poczcie tego co i jak, a sen miesza się z jawą, ale ogólnie bladnie to wszystko w obliczu opowieści  na temat tego, jak przechodzili go ci,  którzy nie mieli tyle szczęścia i nie dane im było skorzystać ze wspomagania  szczepionkowego. Myślę, że bez niej byłoby naprawdę nieciekawie. To już bowiem kolejny dzień izolacji i życia w cieniu […]

Dziennik pisany w izolacji. Izolacja czy kwarantanna ? Oto jest pytanie

Doświadczenie COVIDA uczy, że rzeczywistość może zmienić się bardzo radykalnie i nader szybko. Z osoby pozornie wolnej i niezależnej, popadamy nie tylko w uwikłanie chorobowe, ale przede wszystkim w stan izolacji. Nic nam nie wolno, choć system stwarza pozory, że się nami zajmuje. Tak naprawdę pozostawia nas samych sobie. To chory, jak już wie, że jest zainfekowany (to odrębna historia, by się o tym przekonać) zdecyduje kiedy uda się do szpitala (nie pytajcie mnie […]

Dziennik pisany w izolacji. Dzień pierwszy, a może już siódmy.

No i stało się. Wynik pozytywny, wcześniej krótki oddech, coraz krótszy. Na początku wstępna diagnoza, że to tylko wirusowe zapalenie gardła. Wszystko jednak do czasu, gdy już sam organizm mówi, że to nie może być banalna infekcja. Radykalnie opadałem z sił, zaś odczucie smaku i zmysł powonienia niemal się ulotniły, zupełnie tak jakbym nigdy nimi nie dysponował. Sól przestała być słona, cukier słodki. No może tylko chory nie traci nic ze  świadomości tego, […]

Przedmioty (16) Kartka Irmy

Przypadek. Jak chyba zawsze z przedmiotami, na które nie czekaliśmy i które wpadły w nasze ręce, choć chyba nie powinny. W takich razach uruchamiam swoją post-muzealną wyobraźnię  i widzę, te wywalone na śmietnik przedmioty, papiery, dokumenty. Brudne, sponiewierane. Nikomu niepotrzebne. W najlepszym razie wybrane z owej sterty „zaraz śmieci” przez kolekcjonera staroci, handlarza starzyzną czy (bądźmy optymistami) pasjonata historii… Tak może było tym razem. Nie wiem. Ta historia nie będzie miała swojego epilogu. […]

Przedmioty (15) – DEP jak Durée, Elégance, Précision

Francuskie art déco  należy bez wątpienia, tak pod względem jakości i innowacyjności projektów, jak i mistrzostwa wykonania, do najbardziej awangardowego nurtu w obrębie tej estetyki w sztuce europejskiej (J. Huebner-Wojciechowska 2001). Dopracowane w najdrobniejszych szczegółach, operujące najwyższej jakości materiałami, śmiało i oryginalnie zestawianymi, wybija się na tle innych nurtów w historii europejskiej sztuki dekoracyjnej tego okresu. Stało się tak z kilku powodów. Jednym z nich było założenie Stowarzyszenia Artystów Dekoratorów  (Société […]

Święta będą (pomimo i wbrew)

Pandemia koronawirusa jest faktem. Jest wokół i zbiera swoje tragiczne żniwo. Zmieniła ten rok (trochę to widać na blogu, za co prenumeratorów przepraszam, ale obiecuję więcej tekstów już wkrótce). Zmieniała i nas samych. Mniej pewnych, mniej butnych i „wiedzących” co jutro i co z nami (się stanie). Czas próby. Relacji z innymi, ze światem, który odgrodził się (a my od niego) maseczką oferującą namiastkę bezpieczeństwa. Patrząc na nasze Covid-owe maseczki, chciałoby się powiedzieć (parafrazując […]

Na górze róże na dole fiołki, niech *… (do it yourself czyli dopisz zakończenie wedle własnego uznania )

Spacerowanie, które ogarnęło Polskę w związku z orzeczeniem neo-TK jest z kilku powodów budujące i zdrowe. Przywraca poczucie równowagi, między tym co kreowały media i politycy (w szczególności PiS, ale nie tylko), a czym było tzw. życie. Jałowe rozmowy w telewizyjnych studiach, pozorowane formy dyskusji i robienia widzom piany z mózgu. Moją ulubioną frazą debatującego chama, było powiedzieć kilka kłamstw i niedorzeczności (tak prymitywnych, że kłamiących rozumowi i logice kilkuletniego dziecka), a potem […]

Osobista narracja o końcu świata i Górnego Śląska

Dziennik ks. Franza Pawlara – osobista narracja o końcu świata i Górnego Śląska*   Rozpadanie się pewności obrazu Śląska i 1945 roku Dziennik, jak pisze o nim w swojej książce prof. Maria Szmeja (Śląsk bez zmian? Szmeja, 2017), przynosi nieoczywisty obraz Górnego Śląska w 1945 roku.  Jest innym opisem tego, co nazywane jest w historiografii regionu Tragedią Górnośląską. Jak zauważa prof. M. Szmeja „(…) W przeciwieństwie do innych opowieści wojennych, jego […]

O most za daleko

Ostatnie tygodnie to lekkie zaniedbanie moich prenumeratorów. Co prawda tekstów i postów na blogu jest blisko 600 i wiele z nich, jak sądzę, wciąż dobrze wpisuje się w zdarzenia jakie nas dotykają. Wyciągając z przepastnych czeluści fakty ważne i rocznice mniej istotne, wciąż jest się czym inspirować i do czego wracać. No, ale fakt, tekstów nie było i jest to ustalenie lekko kłopotliwe. Niedobrze i… czas to zmienić. A tymczasem tak wiele  się  dzieje. Ten […]

(Bardzo) smutna wystawa

Leopold Tyrmand w powieści Zły posługuje się kolokwialną kategorią estetyczną opisując świat wokół i ludzi. Pisze o ‘smutnej’ rzeczywistości i osobach. Ich przymiotach i wyglądzie. Myślę, że oglądając w minioną sobotę to, co zostało po wystawie stałej w Muzeum Śląskim, napisałby ‘smutna wystawa’ i ’smutna historia’. W tym przypadku to jedno. Wystawa historyczna „Światło historii” w Muzeum Śląskim w czasach zarazy (czy pandemii, pozostając przy mniej literackim obrazowaniu rzeczywistości) jest niemal

Przedmioty (14). Giesche we Lwowie

Tym razem poruszać się będę po obszarach pozornie odległych i mało śląskich. Tak nie jest. Do pierwszego spotkania we Lwowie z porcelaną z fabryki Giesche doszło przypadkiem. Stało się to wówczas, gdy moje zainteresowania koncentrowały się na rodzinnych powiązaniach z Kresami (nieoczywistymi zupełnie). Wówczas to, spędzając kilka dni we Lwowie latem 2004 roku  natrafiłem na przepiękny mlecznik z fabryki Giesche. Znalazłem go w sklepie ze starociami  w okolicach Placu Dominikańskiego

Reklamowa prawda bytomskiego muzeum

Z lekkim rozbawieniem przyjąłem tekst, jaki spreparował ktoś podpisany jako Magdalena Pospieszałowska na temat kolekcji judaików w Muzeum Górnośląskim. Całostronicowy, opłacony jako reklama w Gazecie Wyborczej z dnia 5 czerwca 2020 roku. Tu lekkie zdziwienie, ale cóż reklama, więc tekst z gruntu nie-dziennikarski i ułomnie wiarygodny.  Klient zapłacił, to ma co chce mieć. Trzeba się jednak nieco wysilić, by tą oczywistość reklamy i niedosłowność przekazu dostrzec. Pech autorki, że zwróciłem nań uwagę (nie ja jeden, jak […]

Świetlówki Maxa Krajewskiego. Bauhaus zmultiplikowany

Hol głównego budynku w Dessau. Patrzę z rosnącym uznaniem na to, co wokół. Bauhaus offline jest nie do pobicia. Moją uwagę przykuwa szynowe oświetlenie z ok. 1926 roku. Jego projekt, operowanie metalowymi rurkami (tak oczywiste w mieście zakładów Junkersa), przywołuje wspomnienie tego, co widziałem w gabinecie dyrektora Bauhausu w Weimarze. Tam zostało zaprojektowane przez Waltera Gropiusa. Tutaj jest dziełem Maxa Krajewskiego, absolwenta Bauhausu. Urodzony w Szydłowcu (w 1901 roku) z zawodu tokarz, trafił […]

Kazikowe Dziady

21 grudnia 1967 r.  wszystko zaczęło się od telefonu. Nie dzwoniono do mnie (i to nie będzie historia osobista), by spytać jak mi się podoba na świecie, na którym byłem już niemal ósmy miesiąc i czy PRL to historia z mojej bajki. Wciąż zresztą bełkotałbym coś bez sensu nie znajdując dość dobrych słów do opisu tego, co było wokół. Na taki telefon musiałbym czekać przez kolejne dekady aż  do… 1992 roku, gdy telefon, po latach oczekiwania, trafił do mieszkania moich rodziców, bo nadeszła ich kolej, cokolwiek […]

Puste krzesła

„Najważniejszym ludzkim obowiązkiem jest ratowanie czegoś, co się rozpada” – mówi Marta na kartach książki Dom dzienny, dom nocny (1999), Olgi Tokarczuk. Te słowa lepiej niż dobrze definiują powody, dla których doszło do napisania, a teraz wydania  Pustych krzeseł. Historie Żydów ze Śląska.  Wydawcą książki jest oficyna AZORY. Na zawartość książki, podzielonej na dwie części, składa się 8 reportaży z historii śląskich Żydów oraz (w części drugiej) eseje  […]

Muzealna ochlokracja

Zarządzanie muzeami w Polsce wpisuje się w styl sprawowania władzy. Konkursy są na niby, związki zawodowe nie są związkami pracowników, a grupami interesów, które stoją za nimi (bossowie mafii chicagowskiej z lat trzydziestych mający w swoich rękach związki i wpływ na nie mogliby się wiele nauczyć od solidarnościowych biurokratów). Muzea w sumie  też są coraz częściej nie muzeami, a ośrodkami oddziaływania politycznego na świadomość tłumu/wyborców (odpowiednie skreślić), bo wystarczy przypomnieć  losy kilku ostatnich afer i aferek […]

Muzealny ‘hot potato’. Sztuka pożyczona.

Patrzę na okładkę broszury wydanej w 1930 roku nakładem własnym przez gliwickie muzeum i czytam Führer durch das oberschlesische Museum in Gleiwitz. Przewodnik napisany został przez jego kolejnego i długoletniego dyrektora dra Franza Heinevettera pochodzącego z Wrocławia. Które to już ‘górnośląskie’ muzeum chciałoby się powiedzieć na Górnym Śląsku? Czy to przejaw (Górno-) śląskiej walki o pamięć i historię, a może – zważywszy na to, że muzeum od 1905 roku, czyli od momentu założenia posługiwało się nazwą […]

Dom Lemke Miesa van der Rohe. Dokumentacja fotograficzna.

Dom małżeństwa Lemke (niem. Landhaus Lemke) w Alt-Hohenschönhausen (obecnie dzielnica Berlina- Lichtenberg) z 1932 roku. Zaprojektował go sam Mies van der Rohe, ostatni z dyrektorów BAUHAUSU. Realizacja była ostatnim, zachowanym niemieckim projektem Miesa van der Rohe, poprzedzający jego emigrację z Niemiec do USA w 1937 roku. Zamysłem pary inwestorów było wzniesienie podmiejskiego domu, zlokalizowanego w malowniczej dzielnicy willowej nad niewielkim jeziorem Obersee. Karl Lemke, niemiecki Żyd […]

Tajemnicze persy. Dywany we wnętrzach modernistycznych. Przedmioty (12)

Wnętrza prywatne w domu tekstylnym Weichmanna zaprojektował Robert Krafft. Architekt praktykujący wówczas w Berlinie. Ma na swoim koncie kilka innych realizacji w ówczesnych Gleiwitz. Projekty dla wnętrza mieszkalnego Erwina Weichmanna powstały w 1923 roku. Nie one jednak będą przedmiotem mojego zainteresowania (zostawiam to na odrębną, obszerną monografię, którą poświęcę pracy Kraffta w Gliwicach mam nadzieję w perspektywie 2-3 lat, gdzie umieszczę całą dokumentację). Dotknę tutaj jednego ze szczegółów tego projektu. […]

Hotelowa „Germania”. Przedmioty (11)

Dzisiaj nieco o mleczniku z hotelu „Germania”, ale wcześniej kilka słów o miejscu, z którego pochodził. Podobno  o hotelu „Germania” (niemal) nic nie wiadomo. Według skądinąd obszernego artykułu na temat gliwickich hoteli, jaki swego czasu opublikował Rocznik miejscowego muzeum, wiadomo jedynie tyle, iż w 1878 roku właścicielem hotelu „Germania” był A. Reichel. I nic więcej… Doprawdy, smutna okoliczność.

Zmiany na blogu jodlowanie.pl

Szanowni i drodzy Czytelnicy, w perspektywie najbliższych dni dojdzie do zmiany zasad korzystania z mojego blogu. Cześć tekstów nadal będzie dostępna bezpłatnie. Inne będą płatne. Dlaczego tak się dzieje? Postanowiłem, że pisanie choć jest moją pasją, może i powinno być także źródłem satysfakcji finansowej. Dojrzewałem do tej decyzji długo. Odbierałem też takie sygnały. Analizowałem wyniki poczytności tekstów. System ten pozwoli mi na opłacenie części kosztów związanych z posiadaniem […]

Klucz. Przedmioty (10)

Ta instalacja wywołała kiedyś niemały „skandal” w polskich mediach. Był rok 2004.  W ramach wystawy stałej w Muzeum Śląskim w Görlitz poświęconej historii Górnego Śląska, w jednej z ostatnich witryn ekspozycji zamykającej historię niemieckiego Górnego Śląska umieszczono klucze… [FMP] Klucze wypędzonych, wydziedziczonych, wygnanych z (Górnego) Śląska. Klucze Niemców. Zabierane wbrew zakazowi. Kotwice nadziei i kruche (pomimo swojego stalowego charakteru) symbole trwania i obietnicy powrotu do własnych […]

Pocztowy recykling. Przedmioty (9)

To co opiszę działo się dość powszechnie do ok. 1947, może 1948 roku. Potem metody były pozornie bardziej „wyrafinowane”. Sens jednak pozostał ten sam. Tym zjawiskiem był „recykling” pocztówek niemieckich przez Pocztę Polską na tzw. Ziemiach Odzyskanych. Tak byśmy dzisiaj eufemistycznie i hipstersko nazwali ten proceder.  Trudno i niełatwo mówi się w końcu o fałszowaniu, czy wtórnym użyciu, bez zaznaczenia odejścia od pierwowzoru. Ale za to jaki to ciekawy temat i – niestety – […]

Pan Müller. Przedmioty (8)

To jest ta sytuacja, gdy nic nie wiemy i tak raczej zostanie. Nie zmienimy tej sytuacji, choć praktyka muzealna uczy w tym przypadku pokory. Portret we wnętrzu. Początek wydaje się być nawet obiecujący. Mamy nazwisko (niezbyt oryginalne, to prawda). To Pan Müller i jego pies. I rok 1915. Drugi rok wojny, co jednak chyba nie spędza snu z powiek Pana Müllera. Chyba. Nie tego dnia. A przecież miałby o czym myśleć.

Das ideale Obst. Przedmioty (7)

Niemieckie banany smakują najlepiej, czyli  das ideale Obst Banany, jako mroczny i modny obiekt pożądania? Ktoś kto ma w oczach zdjęcia Josephine Baker podczas jej paryskiego występu w 1926 roku pamięta, że strój Baker składał się z kusej niby- spódniczki, skomponowanej z pęków sterczących bananów i czegoś biżuteryjnie-niczego osłaniającego piersi artystki. Lata dwudzieste to czas, gdy kraje Europy odbudowywały się po koszmarze Światowej Wojny, a na rynek trafiały znane […]

Parostatek. Przedmioty (6)

Parostatek Widok jest z lekka naiwny?  Ckliwy? Autor chyba nie doświadczył go na własne oczy. Miał być egzotyczny i nowoczesny zarazem. Po spokojnej tafli jeziora (przypomina mi jedno z kilku widzianych w Glacier National Park w Montanie) płynie parowiec bocznokołowy (i już mkniemy po szerokich wodach Missisipi lub rodzimej Odry).

Ludowy futbolista. Przedmioty (5)

Ludowy futbolista Ta figura jest przykładem paradoksów i ambiwalencji w historii materialnej Europy Środkowej. Powstała po 1946 roku, a przed 1952 rokiem, do czego jeszcze wrócę. Bardziej jednak byłem zaskoczony identyfikacją motywu tej figury. Dokonałem jej zresztą już po kupieniu. To bowiem co oglądacie, to…ni mniej, nie więcej… piłkarz, no powiedzmy mężczyzna z piłką. Ta ostatnia zresztą jest najbardziej podobna do samej siebie. Nie kryłem zdziwienia, gdy odkryłem taki tytuł figury, ale stało się tak dopiero za sprawą […]

„Tacie ku radości, Mamie na szczęście”. Przedmioty (4)

Rodzicom i ich nadziejom, z których nigdy nie rezygnują Autor   Czas zarazy, każdej zapewne, to czas refleksji nad tym co robimy ze swoim życiem, co za nami i z jakich kolejnych szans skorzystamy, gdy już będzie „po”. W tej refleksji przedmioty czasami pomagają. Są protezami pamięci. Jeśli nawet nie własnej, to potrafią tą osobistą, naszą obudzić. Ta filiżanka, o której słów parę wzrusza. Mam zresztą nadzieję, że czytając uronicie łzę wzruszenia. Nie nad nią, to jasne, ale nad tym co zawiera jej pozornie […]

Lew przebudzony. Przedmioty (3)

Lew przebudzony Przyzwyczailiśmy się, zwłaszcza na Górnym Śląsku (a dodałbym w dawnych Prusach w szczególności) do rzeźby śpiącego lwa. Ten typ ikonograficzny związany jest nierozerwalnie z postacią rzeźbiarza Theodora Kalide i jego nauczyciela Christiana Daniela Raucha. Ten ostatni, jeden z najważniejszych przedstawicieli plastyki klasycystycznej miał być pomysłodawcą tego motywu rzeźbiarskiego. O śpiących (odpoczywających) lwach sporo napisano. Symbolika rzeźby na trwale weszła do plastyki kommemoratywnej i złożyła się […]

Fryderyk. Przedmioty (1)

Stoją. Umykają w natłoku spraw i naszej nieuważności. Są obok. Każdy z nich niesie swoją własną opowieść. Zniszczone lub zupełnie nie noszące piętna czasu. Niemal z fotograficzną dokładnością mogę odtworzyć okoliczności, w jakich trafiły w moje ręce. Popiersie Fryderyka Wielkiego